Archief Arbeiders Gemeenschap der Woodbrookers (Bentveld)

Biographical / Historical Note

De Vereniging Arbeidersgemeenschap (AG) der Woodbrookers werd opgericht in 1919 als werkverband van de in 1908 opgerichte Vereeniging Woodbrookers in Holland; in 1931 werd het conferentiecentrum in Bentveld in gebruik genomen waar gedurende vele decennia tal van cursussen werden georganiseerd; in 1937 volgde het conferentiecentrum in Kortehemmen; het blad Tijd en Taak werd het orgaan van de AG; in 1995 besloot de AG zichzelf op te heffen en op te gaan in de nieuwe vereniging De Rode Hoed die haar activiteiten concentreerde in het gelijknamige gebouw aan de Amsterdamse Keizersgracht.

A. van Biemen (1914-1984), na studie theologie en sociologie aan de Rijksuniversiteit te Leiden Nederlands-Hervormd predikant te Barsingerhorn 1939-1944 en Haarlem 1944-1946, directeur van de AG der Woodbrookers te Bentveld 1946-1979 en na promotie in 1950 buitengewoon hoogleraar aan de theologische faculteit van de Universiteit van Amsterdam 1969-1984.

Na de opheffing van de AG ontstond het Trefpunt voor Socialisme en Levensovertuiging c.q. de Vereniging AG Trefpunt van Socialisme en Levensovertuiging. Dit Trefpunt was actief in de periode 1995-2002 en organiseerde activiteiten in de traditie van de AG.

Acquisition

Het archief is in 1986 door de Arbeidersgemeenschap der Woodbrookers aan het IISG in bewaring gegeven, met aanvullingen in 1990 en 1997; verder aanvullingen van o.a. P.J. Westerhof in 2001, Stichting Vormingscentrum Woodbrookers Kortehemmen in 2001, van Dick Houwaart in 2004, De Rode Hoed in 2012, van Aletta (sinds 2013 Atria) in 2012, via Kees Waagmeester in 2014 en van Herman Noordegraaf in 2018.

Arrangement

De archieven van de AG en van Banning zijn afzonderlijke archieven maar wegens de nauwe verbondenheid van de AG en Banning is besloten de beide inventarissen in één Werkuitgave uit te brengen.

In het archief van Banning, die per 1 oktober 1929 tot directeur was benoemd door de Vereniging Woodbrookers en vanaf 1931 het centrum in Bentveld leidde, bevinden zich veel stukken die betrekking hebben op het werk van de AG, vooral uit de periode vóór mei 1940. Daarnaast bevatten ook andere op het IISG aanwezige archieven relevante informatie over Banning en de AG. Bijvoorbeeld de persoonsarchieven van Emilie Ch. Knappert en L.H. (Bart) Ruitenberg zijn van groot belang en ook de archieven van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP), de Partij van de Arbeid (PvdA) en daaraan gelieerde organisaties kunnen aanvullende gegevens opleveren.

De eerste annex bevat het apart aangeleverde archiefje van de bovenvermelde Stichting Woodbrookers Nederland (SWN) die in de tweede helft van de jaren tachtig een kort leven was beschoren.

De tweede annex bevat stukken afkomstig van mej. L.E.M. van Dijck en mej. M.W.H. (Mien) Schreuder, beiden actief in de AG.

De derde annex bevat stukken van de Internationaler Bund religiöser Sozialisten (IBRS)/International League of Religious Socialists (ILRS), waarbij de Woodbrookers aangesloten waren omdat zij zich nauw verwant voelden met de meeste van de bij deze koepel aangesloten verbanden. Deze annex bevat voor de eerste periode het secretariaatsarchief van de IBRS/ILRS, gevormd door Théodore de Félice, secretaris 1946, Christine Ragaz, secretaris 1946-1953 en Adriaan van Biemen, secretaris 1954-1960. Vanaf 1961 werd ds. Sjoerd Bijleveld secretaris en Van Biemen voorzitter. Volgens een bij zijn overlijden verschenen artikel trad hij pas in 1983 af als voorzitter (zie inv.nr. 1162).

De vierde annex bevat stukken betreffende het clubhuis `De Zeemeeuw' uitgaande van de Rotterdamsche Vereeniging voor Ontwikkeling en Ontspanning der Vrouwelijke Jeugd. Hoe deze stukken in het archief van de AG zijn beland, is onduidelijk.

Besloten is tot dequisitie van enkele archivalia uit het archief van Van Biemen die eigenlijk thuishoren in de archieven van de Ned. Herv. gemeente te Barsingerhorn, Haringhuizen en Kolhorn, waar Van Biemen predikant was van 1939 tot 1944 en van de Vereeniging `Tot Steun van Verwaarloosden en Gevallenen', afdeling [Broek op] Langedijk & Omstreken, waarvan Van Biemen secretaris was. Foto's en ander beeldmateriaal, afkomstig van de AG en van Van Biemen, zijn overgedragen aan de afdeling Beeld en Geluid van het IISG.

Na inventarisatie, schoning en herverpakking is de omvang van de archieven van de Arbeiders Gemeenschap der Woodbrookers en Adriaan van Biemen, inclusief latere aanvullingen, in totaal 24.12 m.

Content

Notulen bestuursvergaderingen 1919-1941, 1945-1961, 1964-1995; notulen ledenvergaderingen 1922-1940, 1948-1995; correspondentie 1919-1959, 1988-1996; circulaires 1920-1941, 1946-1952; jaarverslagen 1929-1994; stukken betreffende stafvergaderingen Bentveld 1961-1980, jubilea 1951-1989, ledenadministratie 1920-1990, financiële administratie 1921-1995, huisvesting 1930-1994, cursussen en conferenties 1920-1995, Tijd en Taak 1935-1995, Religieus Socialistisch Verbond 1922-1939, Leiterkreis der Evangelischen Akademien und Laieninstitute in Europa 1953-1983, Nederlands Cultureel Contact 1948-1966, Vereniging van Volkshogescholen en Vormingscentra 1987-1990.

Persoonlijke papieren A. van Biemen: Correspondentie 1937-1981; stukken betreffende zijn theologiestudie en promotie 1934-1950, predikantschappen Barsingerhorn en Haarlem 1936-1947, bestuursactiviteiten vormingsinstituut Kerk en Wereld 1948-1978, Raad voor de Arbeid ter verbreiding van het Evangelie 1948-1960, Raad voor de Zaken van Kerk en Samenleving van de Ned. Herv. Kerk 1950-1962, Rijkskweekschool Haarlem 1948-1970, hoogleraarschap Universiteit van Amsterdam 1967-1983, cursussen en lezingen 1940-1981, Nederlandse Volksbeweging 1945-1949, PvdA 1946-1979, Wiardi Beckman Stichting 1947-1979, vormings- en ontwikkelingswerk 1947-1980.

Stichting Woodbrookers Nederland (SWN): notulen bestuursvergaderingen 1985-1987, correspondentie 1986-1987, financiële en juridische aangelegenheden 1985-1990.

Stukken van de Internationale Ausschuss der Religiösen Sozialisten/Internationale Bund Religiöser Sozialisten 1919-1940, 1945-1991; o.a. afkomstig van de secretarissen Théodore de Félice, Christine Ragaz en Adriaan van Biemen.

Stukken betreffende de Rotterdamsche Vereeniging voor Ontwikkeling en Ontspanning der Vrouwelijke Jeugd Clubhuis De Zeemeeuw 1937-1946.

Stukken van mej. L.E.M. van Dijk 1962-1978 en mej. M.W.H. (Mien) Schreuder 1954-1956.

Stukken betreffende uitbreidingen en onderhoud van de gebouwen in Bentveld 1935-1936; brieven van architect G. Feenstra 1936; plakboek betreffende W. Banning en het werk der AG 1933-1971.

Notulen van de vergaderingen van de commissie voor het Noordelijk Werk, het bestuur en de leden; correspondentie; stukken betreffende cursussen in Kortehemmen; financiële administratie 1935-1986.

Stukken van Dick Houwaart betreffende de redactievergaderingen van en zijn bijdragen aan het blad 'Tijd en Taak' 1985-1996.

Aanvulling 2014: stukken betreffende het Trefpunt voor Socialisme en Levensovertuiging c.q. Vereniging AG Trefpunt van Socialisme en Levensovertuiging 1990-2002 (papier) en vanaf 2002 (digitaal); stukken betreffende de Vereniging De Rode Hoed 1995-2000.

Aanvulling 2018: notulen van bijeenkomsten van en overige stukken betreffende de Banning Werkgemeenschap voor de PvdA 2007-2014 en stukken betreffende de Banning plaquette in Makkum 2013-2014.

Processing Information

Inventaris gemaakt door Bouwe Hijma in 1998, de diverse aanvullingen op de inventaris (2001, 2004, 2012, 2014, 2018 en 2019) zijn eveneens van zijn hand.