Het Instituut voor ArbeidersOntwikkeling (IvAO) werd in 1924 opgericht door de Sociaal Democratische Arbeiders Partij (SDAP) ) en het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) als deel van de sociaal-democratische zuil. Er moest een plek zijn voor culturele ontwikkeling en scholing, naast de praktische politiek en de sociaal-economische strijd. De doelstelling was drieledig: ontwikkeling van allerlei vormen van vrijetijdsbesteding; wekken van belangstelling voor cultuur; brengen van inzicht in de maatschappij op basis van het socialisme. Eerste voorzitter was Roel Stenhuis (1924-1928) en eerste bezoldigde bureau medewerkers waren Piet Voogd (1924-1933) en Koos Vorrink (1924-1927).

In 1929 ging de Nederlandsche Arbeiders ReisVereniging (NARV, opgericht in 1920) op in het IvAO. De NARV vormde vanaf 1924 de Nederlandse tak van de Natuurfreunde Internationale (NFI, opgericht in Wenen, 1894). Daarmee deed het Natuurvriendenwerk zijn intrede en werden ook in Nederland Natuurvriendenhuizen en kampeerterreinen gesticht. Deze worden vanaf 1936 beheerd door de Stichting Natuurvriendenhuizen en Kampeerterreinen.

Tot de Duitse bezetting in 1940 werd veel werk verzet op het gebied van cursussen (Arbeidersavondscholen), reizen, wandeltochten, kampen en dergelijke. Tijdens de oorlog lag het werk stil. Na de oorlog vond heroprichting plaats na afspraken over taakverdeling met de Partij van de Arbeid (als opvolger van de vooroorlogse SDAP) en het NVV. Het democratisch-socialisme bleef uitgangspunt bij de activiteiten maar de relatie met partij en vakbeweging werd losser. Wel bleven er nog lang in het centraal bestuur twee kwaliteitszetels gereserveerd voor afgevaardigden van beide organisaties. Voorzitter werd Kees (Cornelis) de Boer.

In de jaren vijftig, ontstond een breed gedragen drang naar vernieuwing die er in resulteerde dat op het congres van 1959 (onder voorzitterschap van A. C. J. de Vrankrijker) werd besloten tot een naamswijziging: Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Nivon, met ingang van 1960). Op datzelfde congres werd besloten tot oprichting van een eigen jongerenorganisatie (gestart in 1960).

De huidige activiteiten van het Nivon bestrijken een breed terrein variёrend van activiteiten als zeilen, muziek, skiën, fotograferen, bergklimmen, wandelen over een netwerk van langeafstandspaden tot scholingsbijeenkomsten over actuele onderwerpen en themabijeenkomsten rond maatschappelijk-culturele vraagstukken. Het Nivon heeft anno 2019 ca 19000 leden. Vrijwilligers beheren 13 natuurvriendenhuizen, 12 kampeerterreinen en 4000 km lange afstandswandelpaden.

Archief geschonken aan het IISG door het NIVON in 1974, zie Jaarverslag IISG 1974, p. 37; met aanvullingen in 1977, 1998, 2015, 2017 en 2019 (digitaal materiaal).

Stukken van het Centraal Bestuur (CB) (chronologisch en op nummer) vanaf 1946; CB correspondentie en circulaires van het CB aan gewesten, federaties en afdelingen; stukken van het Dagelijks Bestuur (DB) vanaf 1952; stukken betreffende Instituutsraad vanaf 1954, Algemene Vergadering/Congres vanaf 1956, Verenigingsraad vanaf 1976, Nivonraad vanaf 2003,; stukken m.b.t. organisatie en beleid inclusief statuten/reglementen, financiёn; stukken m.b.t. externe samenwerkingsvormen (met verwante organisaties); Stichting Melchersfonds vanaf 1954; Stichting Natuurvriendenhuizen inclusief informatie per huis/kampeerterrein vanaf 1950; stukken van landelijke commissies en werkgroepen zoals reissecretariaat, stichting Scholendienst, kaderscholing, bergsport, milieu, enz. vanaf 1949. Enkele deelarchieven (waaronder die m.b.t. de Vrouwen Cursus Weken en wandelpaden) zijn nog in bewerking.

Correspondentie IvAO 1928-1938 (afk. uit archief NAF).

Archief geordend en lijst gemaakt door Jannie Stegeman, Marijke W. de Kleijn – de Vrankrijker, Meeuwis Vermaak, Rob de Lange, Sjoerd Kemeling, Vic Schepens, Wim van der Velde en Jolanda Denekamp, 2017-2020

Zie ook Archief NIVON. Jongeren en Archief Cornelis de Boer

Gedrukt materiaal (zoals boeken, de Toorts, kaderblad Stuwing, jaarverslagen IvAO/NIVON en Stichting Natuurvriendenhuizen) zijn apart ontsloten.